HAYATIN İDAMESİ

Depremde meydana gelen yıkılma, çökme ve devrilme sırasında oluşan toz bulutları ve zerrecikler solunumu engelleyebilir. Bu durumda en yakında bulunan ince bir bez parçasını ağızburun kapanacak şekilde örtmek riski azaltacaktır.

Tesisatlardan bazıları bina yıkıldıktan sonra da çalışmaya devam edebilir. Doğalgaz, su ve elektrik kaçağı enkaz altında karşılaşılabilecek en ciddi tehlikelerden bazılarıdır.

Doğalgaz: Havadan hafif bir gaz olan doğalgazın varlığı kokusundan rahatlıkla fark edilebilir. En önemli tehlikesi elektrik kontağı veya çıplak ateş olması durumunda yangın riski oluşturmasıdır. Ortamdaki miktarı artarsa havadaki oksijen oranını azaltıp nefes almayı da güçleştirebilir.

Su tesisatı: Deprem sonrasında hasar gören su tesisatı büyük bir tehlike taşır. Binanın yıkılması halinde şehrin su şebekesi su pompalayamayabilir; dolayısıyla depo ve borulardaki su ufak boşluklarda toplanıp boğulma tehlikesi oluşturabilir. Ayrıca zeminin ıslak olması halinde vücut ısısı korunamayacaktır. Böyle bir durumda afetzedenin hipotermiye yakalanma ihtimali yüksektir.

Elektrik tesisatı: Bina yıkıldıktan sonra elektrik akımının kesilmemesi ciddi tehlikeler doğurabilir; dolayısıyla enkaz içindeki iletken maddelere ve elektrik tesisatına temas etmemek gerekir. Bununla birlikte elektrik kontağı yangın riski de taşır.

Yıkılmış bir binada yapısal elemanların büyük bölümü dengesini yitirmiştir. Enkaz haline gelmiş yapılar ağır hasarlı binalara göre daha dengeli olabilir; ancak enkaz altındaki boşluğu oluşturan elemanların arasında serbest parçalar bulunabilir. Bu parçaların çeşitli nedenlerle kontrolsüz bir şekilde hareket etmesi halinde bloklar devrilebilir ve yaşamsal risk artabilir.

Deprem sırasında saçılan ve dökülen cam kırıkları tehlike oluşturur. Saçılma sırasında öncelikle yüzünüzü korumanız gerekecektir. Bunun için bir eşyayı siper edebilir veya yüzünüzü çanta, yastık ya da giysiyle örtebilirsiniz. Yerlere dökülen cam kırıklarından korunmak için mekânlarda terlik bulundurmak gerekir. Şayet depreme çıplak ayakla yakalandıysanız ve çevrede ayağa giyilebilecek bir şey yoksa, giysileri çarık gibi sıkıca sararak en yakındaki ayakkabı veya terliğe kadar ayaklarınızı cam kırıklarından koruyabilirsiniz.

Bina enkaz haline geldikten sonra, yakın çevredeki veya binadaki haşereler enkaza gelebilir; bu da haşerelerden hastalık kapma riskini doğurabilir. Çökmüş yapılarda bu ve benzeri tehlikeler olabilir. Eğer afetzede hareket edebilecek ve kendisini kurtarma çalışması yapacak kadar sağlıklıysa, çevresinde dışarıya çıkmasını sağlayacak boşluk ya da koridorların olup olmadığını kontrol etmelidir.

Eğer gücünüz yerindeyse, sıkışmamışsanız, yukarıda belirtilen risklerden kendinizi korumaya yönelik önlemler almanız faydalı olacaktır. Hareket edebiliyorsanız daha güvenli bir yere geçebilir ya da boşluğu emniyetli bir şekilde daha da genişletebilirsiniz. Deprem sonrasında artçılar sonucu hasarlı yapı hareket edebilir ve özellikle moloz parçalarıyla yapısal olmayan bazı malzemeler tehlike yaratabilir.

Bu tür malzemelerden korunmak üzere çevrenizdeki yastık, minder, halı, kilim veya yorgan gibi eşyaları siper/kalkan olarak kullanabilirsiniz. Eğer enkazdan çıkamayacak durumdaysanız, bulunduğunuz yeri güvenli hale getirmeye çalışın. Devrilebilecek veya kayabilecek cisimleri destekleyin ya da mümkünse yerinizi değiştirin. Vücudunuzun altına halı, kilim gibi eşyalar çekmeye çalışın. Ayrıca enkaz altında sizden başka biri/birilerinin olup olmadığını anlamak için çevrenizi dinlemeye, sesleri algılamaya çalışın; eğer biri varsa, onunla konuşun.

Bir afetzedenin enkaz altında yapması gereken en önemli şey, dışarıdaki kişileri varlığından haberdar etmektir. Böyle bir durumda afetzedenin, kendisini arama-kurtarma ekiplerinin yerine koyması faydalı olacaktır. Afetzedenin dikkat etmesi gereken en önemli noktalardan biri, ne zaman kendisi için arama yapıldığını doğru değerlendirebilmektir. Enkaz üzerinde bir kırma veya delme çalışması varsa, bu çalışmanın yarattığı ses ve titreşim hissedilebilir. Bu aşamada afetzedenin bağırması ve sesini duyurmaya çalışması bir işe yaramayacağı gibi, enerji kaybına da neden olacaktır. İş makinelerinin çalışması, dinleme ya da arama faaliyetinin o an yapılmadığını gösterir. Bu durumda afetzedenin yapması gereken şey, iş makineleri durduktan sonra dışarıyla iletişim kurmaya çalışmak olmalıdır. Zira sessizlik, dinleme yapıldığı anlamına gelebilir.

Arama yapılırken aramakurtarma ekipleri enkaz altındaki afetzedelere seslenir. Afetzede kendisine çağrı yapıldığını duyuyorsa cevap vermelidir. Eğer sesini ekiplere duyuramadığını düşünüyor veya ses çıkartamıyorsa, etraftaki kalorifer boruları, çok büyük kolonlar veya metal parçalar gibi sesi iletebilecek cisimlere vurmak akıllıca olacaktır. Ayrıca ekipler, arama köpeği veya yüksek teknolojili kameralar ve dinleme cihazları kullanır. Elektronik dinleme cihazları çok hassas sensörlerden oluştuğundan çok düşük sesleri bile algılayabilme özelliğine sahiptir. Bu nedenle, etraftaki malzemeye vurarak ses çıkarmak, afetzedenin bulunduğu yerin tespit edilmesini kolaylaştıracaktır. Ayrıca arama köpekleri afetzedenin kokusunun geldiği yere en yakın noktaya kadar gidip o bölgeyi eşecek ve havlayacak şekilde eğitilir. Boşluklar izin verirse, köpek afetzedenin yanına kadar gelebilir. Bu durumda paniğe kapılmamak gerekir.

Afetzede, arama-kurtarma ekipleriyle iletişim kurmaya başladığı andan itibaren pozisyonu ve bulunduğu yerle ilgili bilgi vermeye çalışmalıdır. Afetzedelerin verdikleri bilgilerin,

Açık alanlarda öncelikle binaların, kulelerin, su depolarının ve trafoların uzağında durmalısınız. Önceden belirlenmiş bir toplanma yeri varsa oraya gidebilirsiniz; yoksa güvenli bir açık alan bulmanız gerekir. Bununla birlikte toplanma yerindeki müdahale veya yardım organizasyonuna dahil olmaya ya da destek vermeye çalışın.

Yaşanan mekânı terk etmenizin ardından, ana sarsıntı geçip artçılar şiddetini azalttığında kendinizi güvende hissedebilir ve değişik nedenlerle binaya girmek isteyebilirsiniz. Eğer yaşadığınız mekânda tekrar kalmak için gerekli şartları göremiyorsanız, alternatif yaşam mekânı oluşturmak için çalışma başlatmanız gerekecektir.

Binanıza girmek istediğinizde aşağıdakilere dikkat edin:

• Binayı tekrar kontrol edin.
• Tehlikeleri belirleyin ve önlem alın.
• Yaralı varsa ve ilkyardım biliyorsanız ilkyardım uygulayın ve binadan güvenli bir şekilde tahliye olunmasını sağlayın.
• Yaralıları varsa ambulansla, yoksa diğer araç imkânlarıyla hastaneye transfer edin. Hiçbir şekilde transfer edilemiyorlarsa güvenli bir yerde bekletin.
• Siz ve yakınlarınız sağlıklı ve güvendeyseniz başkalarının ihtiyaçlarını karşılamaya çalışın; fakat afet koşullarında öncelikle kendinizin ve yakınlarınızın sağlığını ve güvenliğini hedeflemeniz normaldir.