Durum değerlendirmesinin yanı sıra birey, afetin oluşturduğu yeni koşullar ışığında bir risk değerlendirmesi yapmalıdır. Böylece risk yönetiminin ilk aşaması gerçekleşmiş olur. İkinci aşamada birey, eldeki imkânlar ölçüsünde ihtiyaçları gidermek için yollar aramalıdır.
Sağlıklı bir durum değerlendirmesi, bireyin hangi konularda kendi imkânlarıyla idare edebileceğini, hangi konularda ne ölçüde yardıma ihtiyaç duyacağını belirler. Değerlendirme yaparken kişisel kaynaklar iyi tespit edilmeli ve gereksiz yere yardım istenmemelidir. Benzer şekilde birey kendi ihtiyaçlarını giderdikten sonra diğer yardıma muhtaç kimselere ne kadar ve nasıl yardımcı olabileceğini belirleyebilir.
Afet Sonrası Acil İhtiyaçlar
Afet veya acil durumlar toplumsal yaşamda ciddi aksamalara neden olur. Bu aksamalar bazen günlerce, hatta haftalarca sürebilir ve insanların günlük ihtiyaçlarını gidermelerini imkânsız hale getirebilir. Olağandışı durumlarda ihtiyaçların karşılanması için önceden yapılmış bir plan gereklidir. Ortaya çıkabilecek zorluklar, olumsuzluklar ve kısıtlar ne kadar öngörülebilirse, yaşamı sürdürmek için yapılacak hazırlıklar da o derece başarılı olacaktır.
Olağandışı durumlarda temel ihtiyaçları şöyle sıralayabiliriz:
- Gıda
- Su
- Barınma
- Giyim
- Hijyen
Bu ihtiyaçların yardım kuruluşları tarafından giderileceği düşünülebilir. Ancak, büyük ölçekli bir afette ilk 72 saat süresince afet bölgesine yardım sağlanması beklenmemelidir. Bu nedenle, yukarıdaki ihtiyaçların çok basit ve pratik uygulamalarla da olsa afetzedelerin kendileri tarafından giderilmesi gerekmektedir. İhtiyaçlar giderilirken eldeki olanaklarla kabul edilebilir standartlar arasında bir denge sağlamak gerekir.
Afet ve Acil Durum Çantası
Olağandışı koşullarda hayatı idame ettirmek için asıl önemli olan, bireysel afet ve acil durum çantalarının hazırlanmasıdır. Bu her ne kadar kolay bir iş gibi görünse de, dikkatli bir plan yapmayı gerektirir. Tek başına yaşayan kimseler için kişisel bir afet ve acil durum çantası hazırlamak yeterlidir; fakat aileler için durum biraz farklıdır. Aile için afet ve acil durum çantasının hazırlanmasıyla ilgili sorumluluklar aile bireyleri arasında paylaştırılmalıdır.
Kiflisel afet ve acil durum çantası hazırlanırken içine konulacak malzemeler iyi planlanmalıdır. Afet sonrasında ihtiyac›n tamam›n› karfl›layacak malzemeyi çantaya koymak mümkün de¤ildir; dolay›s›yla öncelikli olarak hayati öneme sahip malzemelerin kiflisel afet ve acil durum çantas›na konmas› gerekir.
Çantada bulunması gereken malzemeler şöyle sıralanabilir:
- Çok amaçlı çakı
- Kibrit/çakmak
- Düdük
- Nakit para
- Kâğıt, kalem
- Battaniye veya uyku tulumu
- Makas
- Koli bandı
- Plastik/naylon örtü
- Çöp poşeti
- Pilli radyo
- El feneri
- Başlık feneri
- Yedek piller
- Yedek telefon şarjı
- Arabanın yedek anahtarı
- Evin/(varsa) diğer evlerin yedek anahtarları
- İş eldiveni
Gıda
Afetin hemen ardından gıda ihtiyacının karşılanabilmesi için önceden hazırlıklı olunması gereklidir. Afet ve acil durum çantasında bir miktar gıda bulundurulmalıdır. Acil durumda kullanılacak gıdanın sahip olması gereken özellikler şöyledir:
- Kolay hazırlanabilme
- Enerji verme ve kana çabuk karışma
- Yüksek kalori
- Vitamin ve karbonhidrat içerme
- Su kaybını önleme
- Dayanıklı olma (uzun ömürlü)
Su
Afetten etkilenen yerleşimlere su tedarik etmek önemli bir sorundur. Depremin su şebekesi üzerinde yıkıcı etkileri olabilir; su kaynağındaki pompalar, nakil hatları, arıtma tesisleri, ana dağıtım hatları ve evlerdeki tesisatlar zarar görebilir. Bu durum kırsal alanlarda da sıkıntı yaratabilir, ancak su şebekesinin gördüğü hasar kentlerde çok daha vahim sonuçlar doğurur. Kırsal alanlarda alternatif su kaynaklarına erişmek daha kolay olabiliyorken, kentsel alanlarda alternatif su kaynağı bulunmayabilir.
Afet koşullarında su ihtiyacı üç temel koşula bağlanabilir:
Talep: Genel olarak bir kişinin evsel ihtiyaçları için kullanacağı su miktarı günlük en az 20 lt olarak düşünülmeli, afet öncesi hazırlık bu ihtiyaca göre yapılmalıdır.
Kalite: Acil durumlarda toplumun sağlığı açısından çok miktarda nispeten güvenli su, az miktarda çok saf suya tercih edilir.
Kontrol: Su mutlaka güvenli olmalı, bunun için sürekli kontrol edilmelidir. Suların kimyasal ve bakteriyolojik özellikleri uzmanlar tarafından belirlenir; fakat fiziksel özellikleri aracılığıyla afetzedeler de bir fikir sahibi olabilirler.
Barındırma
Depremlerin yapılar üzerinde yıkıcı etkileri vardır. Çok sayıda yapının çökmesine neden olan depremlerde ölüm ve yaralanmalar gerçekleşir, insanlar evsiz kalır. Yapılar çökmese bile güvenli bir şekilde oturulamayacak kadar ağır hasar görebilir. Hiç hasar görmeyenler dahi artçı şok tehlikesi nedeniyle depremin hemen ardından kullanılamayabilir. Tüm bunların yanında, psikolojik nedenlerle insanlar binalara girmeye çekinebilir, dış mekânlarda kalmak isteyebilirler.
Bu koşullar olağandışı durumlarda barınma ihtiyacını ortaya çıkarır. Afetin ilk evrelerinde barınma yardımının sağlanması beklenmemektedir. Bu nedenle afetzedeler kendi imkânlarıyla barınaklar inşa etmek zorunda kalabilirler.
Afetin ardından geceyi dışarıda geçirmek söz konusuysa, barınma için bir yer gerekecektir. Bu durumda kampçılıkta kullanılan ve doğada konaklamaya yarayan bazı portatif malzemeler kullanılabilir. Bu malzemelerin başlıcaları şöyle sıralanabilir:
- Çadır
- Uyku tulumu/battaniye
- Mat
Giyim
Geniş yer kapladığından giyecekler için afet ve acil durum çantasında her zaman yer bulunamayabilir. Bununla birlikte iç çamaşırı, çorap, hafif yağmurluk gibi fazla yer kaplamayan, fakat işe yarayabilecek malzemeler bu çantaya dahil edilmelidir. Eğer yedek elbise ve ayakkabı konulacaksa sağlam ve iklime uygun olmalıdır. Çantada bulundurulabilecek giysiler şöyle örneklenebilir:
- Mevsime uygun giysiler
- Temiz iç çamaşırı
- Çorap
- Ayakkabı
- Yağmurluk
Hijyen
Hijyen, afet sonrasında ortaya çıkan en önemli sorunlardan biridir. Hijyenin sağlanması hastalık tehlikesini azaltmak için en önemli önlemdir. Çok basit temizlik malzemelerinin afet ve acil durum çantasında bulunması gerekir. Hijyen için gerekli malzemelerin başlıcaları şöyle sıralanabilir:
- Sabun
- Dezenfektan jel
- Diş fırçası ve macunu
- Antiseptik mendil
- Tuvalet kâğıdı
- Peçete
- Hijyenik ped